Öner Kaya


M.S 17 DEPREMİ

Ancak Anadolu tarihindeki en büyük deprem M.S 17 yılının bir gece yarısı meydana gelmiş ve Batı Anadolu´nun önemli bir kısmını harabeye çevirmişti.


Ancak Anadolu tarihindeki en büyük deprem M.S 17 yılının bir gece yarısı meydana gelmiş ve Batı Anadolu´nun önemli bir kısmını harabeye çevirmişti. Annales (Yıllıklar)adlı eserinde bu konuya geniş yer veren Romalı ünlü tarihçi Tacitus´a ( M.S 1. YY.)göre bu depremden en çok Sardeis ( Salihli/ Sart Mustafa ve Magnesia ad Sipylum ( Manisa ) kentleri etkilenmişti. Adları antik yazarlar tarafından zikredilmemiş olsa da, yakın komşuları Apollonis (Mecidiye) ve Hierokaisareia (Beyoba) gibi, bu depremde Thyateira´nın da bir harabeye dönmüş olduğundan hiçbir kuşkumuz yoktur.
Tacitus´a göre ?deprem en çok Sardeis halkına zarar verdiği için, bu kente karşı büyük bir sempati oluştu. Öyle ki, imparator (Tiberius) 10 milyon sestertius tutarında bir mali yardım sözü verdi ve kenti 5 yıl süre ile her türlü yerel ve merkezi vergiden muaf tuttu. Magnesia ad Sipylum halkı kayıpları ve aldığı yardımlar bakımından ikinci sıradaydı. Öte yandan Temmos, Philadelphia (Alaşehir), Aigai (Köseler), Apollonis (Mecidiye), Mostene ( Çobanisa), Hyrkanis ( Alibeyli ), Hierokaisareia ( Beyoba), Myrina ( Aliağa), Kyme ( Nemreut Limanı) ve Tmolos( Gökkaya) kentlerine de aynı süre için vergi muafiyeti verilmesi ve durumu yerinde incelemesi ve yardımı organize etmesi için bölgeye bir Senato temsilcisi gönderilmesine karar verildi.?
Romalı tarihçi Suetonius´un da belirttiği gibi, Tiberius genelde eyaletlere yardım konusunda pek istekli bir imparator değildi. Ama kentleri yerle bir olan Asia Eyaleti´ne yardım konusunda hayli cömert davranmıştı. Nitekim M.S 22-23 yıllarında onun bu cömertliğini vurgulamak üzere, Roma´da Tiberius´un onuruna bir sikke (sestertius) basılmıştı. M.S 1. Yüzyılda yaşayan doğa bilimci Plinius, Batı Anadolu´nun başına gelen felaketin büyüklüğünü şöyle dile getirir: ?İnsanoğlunun hatırladığı en büyük büyük deprem Tiberius´un imparatorluğu sırasında meydana geldi. Öyle ki, 12 Asia kenti bir gecede harabeye dönüştü? ( Naturalis Historia).
Seneca (M.ö 1. Yy.),Suetonius ( M.S. 1. Ve 2.yy. ) ve Dio Cassius (M.S. 2.yy) gibi bazı ünlü yazarlar da 17 yılı depremi hakkında kısa ama benzeri şeyler anlatırlarken, depremin meydana geldiği tarihte olgunluk dönemini yaşayan ve bölgenin volkanik yapısını çok iyi bilen Strabon, eserinin üç yerinde bu depreme değinir: ? ?çünkü depremler bu dağın ( Tmolos /Bozdağ) eteğinde kurulu olan Magnesia, Sardes ve diğer birçok ünlü kenti tahrip etmiş, ama imparator (Tiberius ) onlara vergi muafiyeti vermiş ve kentleri yeniden inşa ettirmiştir.?
?Orası (Magnesia) da son zamanlarda ortaya çıkan depremler nedeniyle harap olmuştur.?
?.. çok yakın geçmişteki depremlerde kentin (Sardeis) birçok evi yok oldu. Ama şimdiki imparator (Tibernis)  bu kentin ve aynı kaderi paylaşan diğer birçok kentin yeniden ayağa kaldırılması için çok cömert yardımlarda bulundu.? Yine bu dönemde yaşadığı bilinen ve Anthologia Palatinum´da 21 adet şiiri yer alan Bithynia´lı ( İzmit Civarı ) ozan Bianor ( MS. 1.yüzyıl), bir şiirinde Sardeis´in trajik kaderini dile getirirken; M.S 2. Yüzyılda yaşayan Tralleis´li ( Aydın) Phlegon da depremden etkilenen Batı Anadolu kentlerinin Tiberius´un yardımlarına karşılık Roma´da bir anıt yaptırdıklarından söz eder:
?Gramer bilgini Apollonios´un yazdığına göre, Tiberius döneminde bir deprem oldu ve birçok ünlü Asia kenti tümüyle yerle bir oldu. Daha sonra Tiberius kendi parası ile onları yeniden inşa etti. Bunun üzerine bu kentler Roma Forum´undaki Venüs tapınağının yanında büyük bir heykelini bu imparatora adak olarak sundular ve daha sonra her kent birer buraya heykeller diktirdi.?Phlegon´un sözünü ettiği bu anıtı, Sardeis´de bulunmuş bir yazıt parçası ile ilişkilendirmek mümkündür. Çünkü bu yazıtta, Sardeis´de toplanmış olan bazı kent temsilcilerinin yaptıkları bir oylama yer almaktadır. Bu toplantıda kentler muhtemelen Tiberius´a olan şükranlarını nasıl ifade edeceklerini tartışmışlar ve Roma´da Tiberius´un bir heykelinin dikilmesine ilişkin kararlarını oylamışlardır:
< Öte yandan, İtalya´nın Puteoli kentinde Tiberius´a şükranlarını sunmak isteyen bazı Batı Anadolu kentlerinin yaptırdığı bir başka (?) anıtın kaidesi bulundu. Bu kaide üzerinde, her biri birer kenti temsil eden insan figürleri ve Latince bir yazıt yer almaktadır. M.S 30 yılına tarihlenen bu yazıtta, Tacitus´un verdiği 12 kente ek olarak Ephesos ve Kibyra kentlerinin adları da yer almaktadır. Ancak bu iki kentin adlarının, 17 yılı depremi nedeniyle mi yoksa 5 yıl sonra ortaya çıkan 23 yılı depremi nedeniyle mi burada yer aldıklarını bilmiyoruz. Manisa yakınlarında bulunan ama şimdi kayıp olan bir Grekçe yazıtta Tiberius şu şekilde onurlandırılmaktadır: ?İmparator Augustus´un oğlu ve İmparator Julius´un yeğeni, başrahip, 37´nci kez tribunus yetkisi ile donatılan ve 5. Kez consul olarak atanan ve aynı anda 12 kentin kurucusu olan Tiberius Caesar Agustus kenti (yeniden) inşa etti.? M.S. 31- 37 yılları arasına tarihlenen bu yazıtın Latince bir çevirisinin Aigai kentindeki bir yapının arşitrav blokunun üzerinde de yer aldığı bilinmektedir. Nasıl bir yapıya ait olduğunu bilmediğimiz bu yazıta ait 4 parça XIX. Yüzyıl sonlarında bulunmuş ve Aiga´da halen sürdürülen kazı ve araştırmalarda bunlara yenileri eklenmiştir