Kıymetli okurlarım!
Sizleri sıkmamak adına, Akhisar´da yetişen ünlülere kısa bir ara verip, farklı bir konuda sizlerle olmayı arzu ettik. Bunun için de ilk olarak Akhisar´ımızda meşhur olup günümüzde tükenmekte olan mesleklerden kalaycılığı ele almak istedik.
Bunun için de Akhisar´ın tek kalaycısı durumunda olan Soğuk Tulumba Mevkii, Çıkrıkçılar sokağı girişindeki ustamız Mustafa Mancar´ın misafiri olduk.
Oturup çay içtik Mustafa ustamızın elli iki sene ömür geçirdiği dükkânında. Sıcacık muhabbet ettik geçmişten geleceğe kalaycılık üzerine.
Kalaycılık, bakırdan üretilmiş eşyaların, özellikle mutfakta kullanılan kap kacakların, oksitlenmelerden dolayı oluşabilecek zehirlenmelere karşı, bu kapların kalay denilen maddeyle sıvanmasıdır. Kısaca, bakır kapların sağlık açısından herhangi bir tehlike arz etmemesi için alınan bir çeşit önlemdir.
Elimizdeki mevcut verilere kalaycılığın tarihi, MÖ 3000 yıllarına kadar gitmektedir.
Türk kültüründe kalaycılığın çok özel bir yeri vardır. Ahilik teşkilatında Ahi Baba´nın sağ tarafında oturan meslek guruplarının biri de kalaycıların Ahi babasıdır.
Teknolojinin getirdiği yenilikler, kullanım kolaylıkları, dayanıklılık, emek azlığı, zamandan kazanma gibi bazı nedenlerle, çok emek harcanarak insanlara sunulan hizmetler, ya yok olmuşlar ya da yok olmayla karşı karşıya kalmışlardır. Kalaycılık, yorgancılık, savatçılık, tenekecilik, testicilik, sayacılık, dericilik, nalıncılık, nalbantlık, hasırcılık, keçecilik, saraçcılık, urgancılık?bu mesleklerin başında gelmektedir. Son yıllarda, tükenmek üzere olan bu mesleklerden herhangi bir vergi alınmazken, yine son günlerini yaşamaktadır desek, mübalağa etmiş olmayız.
Yukarıda saydığımız mesleklerden bazıları Akhisar´da da bitmiş durumdadır.
Bunlardan kalaycılığı ele alacak olursak; Akhisar´da bu işin duayeni Klaycı Mustafa´dır, Mustafa Mancar.
Günümüzde mezar taşçıları sokağı olarak adlandırılan sokak, Akhisar´da Osmanlı döneminden kalma ve hemen hemen hiç özelliğini kaybetmemiş olan Çıkrıkçılar Sokağı´dır.
Çıkrıkçılar Sokağı´nın doğu girişinin sağ bölümünde, yaklaşık 20m2´lik dükkânında, dile kolay, elli iki senedir kalaycılık sanatını yaşatmaya çalışmaktadır Mustafa Mancar ustamız.
Kendisine kalaycılık mesleğinin geleceği hakkında soru sorduğumuzda, nasırlı ellerini havada yarım daire olacak şekilde çevirdikten sonra:
-Nerde!
-Devlet vergi almıyor emme, dükkân kendimin olmasa, bu işi devam ettirmek çok zor diyor.
-Çırak yok çırak. Çırak olsa ne olacak? Çelik tencere ve çelik mutfak eşyaların çıkması, bu mesleği öldürdü. Aslında ben de bırakacağım, kapatacağım dükkânı. Kahvehane hayatım yok, sigara içmek nedir bilmem. Peki, ben ne yaparım? Hiç olmazsa burada vakit geçiriyorum, arastada arkadaşlarımı görüyorum diyor Mustafa ustamız.
Haksız da değil hani!
Kolay değil elbet bakır kapların üstündeki oksitleri çıkarmak, nişadır denilen kimyevi maddeyle kalaylanacak yüzeyleri temizlemek.
Gençlik yıllarında köy köy dolaşıp, kalaycılık sanatını yaptıklarını, günlerce köy veya cami odalarında kaldıklarını ifade eden Mustafa usta, kalay da ucuz değil ki? İnsanlar ister istemez bakır kap-kacakları ya hurda niyetine sattılar, ya da nostaljik olsun diye evlerinin bir köşesinde tutuyorlar diyor.
Eşyalarımızı yüklerdik at veya katırımızın sırtına, tutardık bir köyün yolunu. Köylüler bize kalacak olduğumuz yeri gösterirler, orada işlerimizi bitirinceye kadar kalırdık.
Kimin siniden tepsiye, kazandan tencereye kadar kalaylanacak bakır kapları varsa, o evden hem odun alır, hem de o günkü yemeğimizi o aile verirdi. İşimizi bitirince de paramızı alırdık. Ne yalan söyleyeyim, zordu o günlerde bu mesleği icra etmek. Şimdi bakın dükkânımız var, aletler elektrikli; bu sefer de kalaylanacak kap kalmadı deyip gülüyor Mustafa usta.
Ne diyebiliriz ki?
Kültürümüzün bir parçası olan, özellikle Ahi Baba´nın sağ ve sol tarafında oturan otuz iki meslek erbabının meslekleri devlet eliyle yaşatılıp, gelecek nesillere aktarılmalıdır.
Çok eski tarihlerden beri Akhisar´da Ahilik teşkilatı önemli görevler üstlenmiştir. Akhisar´ın Ahilik teşkilatının bulunduğu ve Şed kuşanma törenlerinin yapıldığı yer Akhisar Ulucami´nin güney bitişiğidir. Ahilikle ilgili bütün ritüeller burada yapılmaktayken, günümüzde artık hiçbir iz kalmamıştır.
Akhisar´dan sonra Ahilik teşkilatının en kuvvetli olduğu yerlerden biri de Zeytinliova´dır.
Haftaya başka bir konuda görüşmek üzere gününüz şen, geleceğiniz gülşen olsun.
