3 bin 100 tescilli yapısıyla "Anıt Kent" unvanını hak eden Kula, Osmanlı ve Rum mimarisini yansıtan evleri, hanları, hamamları, camileri ve kiliseleriyle yerli ve yabancı turistlerin ilgisini çekmeye devam ediyor.
Kula’nın mimari ve kültürel zenginliğini anlatan Alan Rehberi Sabahattin Argaç, ilçede 1. derece tescilli 1.200, 2. derece tescilli 1.900 olmak üzere toplamda 3 bin 100 tarihi yapının bulunduğunu belirtti. Bu yapılar arasında halen içinde yaşanılan evler olduğu gibi, restore edilerek kafe ve butik otel olarak hizmet veren yapılar da yer alıyor.
Türk ve Rumlar Yan Yana Yaşamış
Kula’da dikkat çeken özelliklerden biri de Türk ve Rum mahallelerinin birbirinden ayrılmamış olması. Evler aynı sokakta yan yana ve karşılıklı olarak konumlanmış. İlçede iki farklı ev tipi bulunuyor: Türk evleri ve Rum evleri.
Tarihi Kula Evleri: Osmanlı’nın Yaşayan Mirası
Kula’nın tarihi Türk evleri, iki katlı mimarisi, ahşap kepenkli pencereleri, süslemeli saçakları ve geniş avlularıyla tipik Osmanlı kent dokusunun izlerini taşıyor. Alan Rehberi Argaç, bu evlerin mimari olarak Osmanlı sanatının başarılı örneklerini yansıttığını ifade etti.
Her evin iç yapısı büyük aile yaşantısına uygun şekilde tasarlanmış. Günlük yaşamın yaz aylarında avluda ve bahçede, kış aylarında ise evin üst katında sürdüğü bu yapılarda; yüklük, testilik, peşkirlik, tembel deliği gibi işlevsel dolap türleri kullanılmış. Ayrıca evlerin sokağa bakan pencereleri ve sokakla olan doğrudan ilişkisi de mimarinin önemli bir yönünü oluşturuyor.
Rum Evleri: Taş İşçiliğinde İncelik
Rum evleri ise genellikle taş malzeme ile yapılmış olup, süslemeli dış cepheleri ve işlemeli kapılarıyla dikkat çekiyor. Bazı evlerin kapılarında melek veya bebek İsa oymaları, metal levhalar gibi ilginç objelere rastlanabiliyor. Bu detaylar evlerin sadece estetik değil, aynı zamanda işlevsel (örneğin sigorta bilgisi içeren levhalar gibi) amaçlar da taşıdığını gösteriyor.
Kurtarılan Bir Miras: Meryem Ana Kültür Evi
Kula’daki tek restore edilmiş kilise olan Meryem Ana Kilisesi, bugün “Meryem Ana Kültür Evi” olarak hizmet veriyor. Doğal doku içinde, kentin doğusunda yer alan yapı, 1831’de inşasına başlanmış ve 1837’de büyük bir onarım geçirmiş. Kilisenin çevresindeki yapılar da papaz ve yardımcısının evleri olarak dikkat çekiyor.
Kula, Film Setlerine Doğal Plato Oluyor
Kula'nın benzersiz mimarisi, film yapımcılarının da ilgisini çekmiş durumda. Alan Rehberi Argaç, 1984 yapımı “Tutku” filminin çekimlerinin Beyler Evi’nde yapıldığını, 1973 yılında çekilen “Vurun Kahpeye” filmine ise Hacı Muhsinler Konağı, Sakarya Mektebi ve Tarihi Zafer Okulu’nun ev sahipliği yaptığını belirtti.
Ancak Argaç, rehberlere de önemli bir uyarıda bulundu: "Hacı Muhsinler Konağı, devşirme taşlardan yapılmış olmakla birlikte hem mimarı hem de sahipleri Türk’tür. Bazı rehberlerin bu evi 'Rum Evidir' diye tanıtması büyük bir yanlış. Lütfen tarihi gerçekleri anlatırken doğru ifadeler kullanalım," diyerek uyarıda bulundu.
Kula, Sadece Bir Kent Değil, Açık Hava Müzesi
Kula, zengin tarihî dokusu, korunmuş mimarisi ve çok kültürlü geçmişiyle sadece bir şehir değil, adeta bir açık hava müzesi. Geçmişin izlerini sokaklarında hissedeceğiniz bu kent, aynı zamanda geleceğe taşınan kültürel bir miras olarak önemini sürdürüyor.
